|
13 maja 2008
[TRASA] Pętla OdrzańskaPętla Odrzańska, czyli Wrocławski Węzeł Wodny na rowerze
Wstęp
Nie będzie przesadą jeśli powiemy, że o ile wrocławski Rynek z Ratuszem jest twarzą tego miasta, to Odra jest jego kręgosłupem. To właśnie ta rzeka decydowała przez wieki o układzie i rozwoju miasta. Świadczy o tym dzisiaj 12 wysp i 117 mostów – dzięki którym Wrocław jest często porównywany do Sankt Petersburga, Amsterdamu, a nawet Wenecji. Liczne kanały, odnogi, śluzy, jazy i groble tworzą Wrocławski Węzeł Wodny – jeden z największych i najbardziej złożonych węzłów wodnych w Polsce.
Informacje praktyczne
- Przebieg trasy:
Jaz Opatowiecki – Opatowice – ul. Na Grobli – Most Oławski – Wybrzeże Słowackiego – pl. Społeczny – pl. Powstańców Warszawy – ul. J.E. Purkyniego – Wzgórze Polskie – Bulwar Dunikowskiego – Most Piaskowy – Wyspa Piasek – Wyspa Słodowa – ul. Dubius – ul. Długa – grobla Kozanowska – Park Popowicki – ul. Popowicka – Most Milenijny – ul. Osobowicka – ul. Na Polance – Mosty Trzebnickie – Grobla Pasterska – Most Warszawski – Grobla Karłowocko-Rędzińska –Mosty Jagiellońskie – ul. Folwarczna – Jaz Bartoszowicki – Jaz Opatowiecki
- Nawierzchnia trasy – jaki rower?
Nawierzchnia jest bardzo zróżnicowana – od ubitego żwiru, gruntowej drogi, asfaltu aż po kostkę brukową. Pokonanie jej jest możliwe praktycznie każdym rowerem, ze wskazaniem na rower typu trekkingowego lub ATB.
- Stopień trudności:
Trasa jest dosyć łatwa i tylko miejscami musimy korzystać z ulicy (okolice ul. Drobnera i Długiej). Niestety, ten odcinek jest dosyć ruchliwy i nieprzyjemny.
- Czas i długość:
Trasa ma około 30 kilometrów i z uwagi na fakt, że trasa biegnie przez same centrum Wrocławia – co wymusza korzystanie z przejść dla pieszych i rowerzystów, trzeba poświęcić około 3 godziny na jej pokonanie. Zatrzymując się na piknik w okolicach Wyspy Opatowieckiej, czy podziwiając Ostrów Tumski możemy jednak miło spędzić cały dzień.
Opis trasy
Trasa rozpoczyna się przy Jazie Opatowieckim, położonym na wschodnim krańcu Wielkiej Wyspy
Jaz Opatowicki, będący częścią węzła wodnego Bartoszowice-Opatowice, powstał w 1896 roku na przekopie Bartoszowicko-Szczytnickim, wykonanym w latach 1531-55. Początkowo był to jaz kozłowo-iglicowy z przęsłem żeglownym, w latach 1975-1988 zastąpiony jazem sektorowym. Przy niskim stanie Odry można zobaczyć stary jaz iglicowy – usytuowany przed obecnym. W 1916 roku ukończono budowę kanału żeglugowego „Opatowice” razem ze śluzą komorową – w ten sposób powstała Wyspa Opatowicka.
Asfaltową drogą prowadzącą po jazie dojeżdżamy na Wyspę Opatowiecką, popularnie zwaną Wyspą Miłości. Dawniej była ona popularnym celem wycieczek rekreacyjnych wrocławian: cumowały do niej rejsowe statki pływające po Odrze, a w muszli koncertowej odbywały się imprezy. Obecnie jedyną atrakcją jest Park Linowy powstały w 2007 roku. Jest to kompleks nadrzewnych atrakcji (mostków, kładek siatek, drewnianych platform itp.), zawieszonych na stalowych linach. Łączna długość tras to ok 1 km. Na linach zamocowano blisko 100 różnych atrakcji, będących swoistym torem przeszkód na wysokości od 2 do 17 metrów.
Po zjeździe z jazu mamy do wyboru trzy drogi – na lewo i na prawo prowadzą wąskie ścieżki biegnące wzdłuż brzegu wyspy (trasę możemy urozmaicić objeżdżając całą wyspę tymi ścieżkami, ale trzeba się liczyć z tym że jest ona dosyć trudna, wąska, często zarośnięta i czasami biegnie bardzo blisko rzeki). My jedziemy wygodną i szeroką drogą przez środek – wzdłuż ogrodzenia Parku Linowego. Droga kończy się przy kolejnym obiekcie hydrotechnicznym – śluzie Opatowieckiej. Po przeprowadzeniu roweru po stalowych wrotach śluzy, docieramy do asfaltowej, mało ruchliwej drogi – ulicy Opatowickiej, gdzie skręcamy w prawo. Jeśli będziemy mieli szczęście – zobaczymy napełnianie wodą śluzy, w której poziom wody podnosi się wtedy o prawie 3 metry.
Po lewej stronie mijamy doskonałe miejsce na rodzinny piknik – smażalnię ryb z zadaszonym miejscem do siedzenia. Po powrocie na szosę musimy uważać na samochody na małym zwężeniu drogi.
- [2,4 km] Zajazd Pod Kasztanami
Wśród zabudowań po lewej stronie ukrywa się grill-bar „Zajazd Pod Kasztanami” (ul. Opatowiecka 11A). Cały czas kontynuujemy naszą trasę jadąc ulicą Opatowiecką, która po przejechaniu dwóch zakrętów – w lewo oraz w prawo przechodzi w ulicę Międzyrzecką. Po drodze możemy zjechać w lewo kilkaset metrów brukowaną uliczką, aby zobaczyć stary pałac Hollenderów, zbudowany w 1886 r. przez tutejszego właściciela dóbr - Fritza Hollendera. Budynek przez długi czas był zaniedbany, a w 1996 r. prawie doszczętnie spłonął.
- [5,6 km] Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN
Mijając po lewej stronie domki na osiedlu Rakowiec dojeżdżamy do budynku Polskiej Akademii Nauk (PAN) i stojącej przed nim fontanny z ładna rzeźbą oraz Kładki Zwierzynieckiej (po prawej stronie), którą możemy dojść na tyły wrocławskiego ZOO. Zbudowany w 1976 roku w miejscy dawnej przeprawy promowej most jest stalową konstrukcją wisząco-linową o najdłuższym przęśle we Wrocławiu wynoszącym 232 m. Widać z niego panoramę Wrocławia oraz Jaz Szczytnicki z usytuowaną za nim śluzą Szczytnicką.
Zaraz za budynkiem PAN ulica Na Grobli krzyżuje się z ul. Rakowiecką. Po lewej stronie biegnie ścieżka rowerowa, którą dojedziemy aż do Mostu Oławskiego. Po drodze możemy podziwiać jeden z charakterystycznych i najbardziej znanych budowli Wrocławia – czyli wieżę ciśnień Na Grobli. Wybudowana w latach 1866-1871 kosztem 3 mln. marek wieża jest jednym z najstarszych obiektów technicznej infrastruktury miasta. Została, uruchomiona 1 sierpnia 1871, a maszyny – początkowo parowe – pracowały aż do lat 60. XX wieku (więcej w opisie trasy „Od gotyku do modernizmu”).
Rzekę Oławę przekraczamy przez kamienny most Oławski usytuowany blisko ujścia Oławy do Odry. Przeprawa przez rzekę była znana już w XIII w – służyła głównie tkaczom walońskim zamieszkującym przedmieścia Wrocławia. Obecny został zbudowany w latach 1882-83 jako trzy przęsłowy most łukowy, sklepiony z cegły z licówką kamienną, na kamiennych podporach. Przyłucza mostu wypełniają reliefy ze scenami połowu ryb i polowania na kaczki oraz przedstawieniami różnych postaci mitologicznych związanych z wodą w otoczeniu roślin wodnych. Obecnie Most Oławski jest jedynym sklepionym mostem kamiennym we Wrocławiu.
Na wprost widać doskonale czerwony gmach poczty przy ulicy Krasińskiego zwanej „Poczta Główną”. Był to pierwszy wrocławski wieżowiec – zbudowany pod koniec lat 20 XIX wieku. Ma wysokość 43 m, a długość całego budynku wynosi 142 m. My zaraz za mostem skręcamy w prawo w Wybrzeże Słowackiego. Na końcu ulicy – znajduje się kolejny wrocławski symbol – Most Grunwaldzki. Wiszący most o długości 112,5 metrów zbudowany został w latach 1908-10. Początkowo nazywany mostem Cesarskim (Kaiserbrücke), później mostem Wolności (Freiheitsbrücke), od 1945 roku funkcjonuje jako most Grunwaldzki. Jego charakterystyczna konstrukcja ze stalowymi elementami wspartymi na granitowych pylonach jest jednym z najbardziej charakterystycznych symboli miasta, na równi z Ratuszem, Katedrą czy Halą Stulecia (więcej w opisie trasy „Od gotyku do modernizmu”).
My zjeżdżamy ścieżką rowerową w lewo do podziemnego tunelu. Przejeżdżamy pod bardzo ruchliwym placem Społecznym i na powierzchnię wracamy znowu przy moście – po drugiej stronie ulicy. Tutaj – dalej ścieżką – kierujemy się wzdłuż długiego półkolistego budynku Urzędu Wojewódzkiego do świateł przy wzniesionym w stylu neorenesansu niderlandzkiego Muzeum Narodowym.
Czerwony gmach mijamy po prawej stronie i za Zatoką Gondoli (wypożyczalnia kajaków oraz łodzi wiosłowych i motorowych) kierujemy się w prawo. Możemy pojechać asfaltem – aż do Odry i tam skręcić w lewo – wzdłuż wybrzeża, lub też wjechać na Wzgórze Polskie, którego nazwa pochodzi od przebiegającej przed laty ul. Polskiej. Wzgórze jest pozostałością Bastionu
Ceglarskiego zbudowanego w 1585 r. jako część fortyfikacji miasta. Po 1807 r. zostało one włączone do Promenady Staromiejskiej, a znajdujące się w nim 3-kondygnacyjne kazamaty zamieniono na składy. W czasie oblężenia Wrocławia w 1945 r. w kazamatach urządzono lazaret polowy, a u podnóża grzebano zmarłych. Na szczycie, skąd roztacza się ładna panorama na Ostrów Tumski, znajduje się nadgryziona już zębem czasu muszla koncertowa.
Po zjechaniu z pagórka na bulwar Dunikowskiego, jedziemy cały czas prosto mijając po lewej stronie wrocławską Akademię Sztuk Pięknych oraz Halę Targową. Wzdłuż Odry dojeżdżajmy do Mostu Piaskowego przerzuconego nad południową odnogą rzeki. Stanowił on początkowy fragment trasy prowadzącej ze średniowiecznego miasta na północ. Jest to element najstarszej wrocławskiej przeprawy przez Odrę, której odcinek północny stanowią Mosty Młyńskie. Po przekroczeniu Odry skręcamy w lewo – na bulwar S. Kulczyńskiego – pierwszego rektora polskiego Uniwersytetu Wrocławskiego i ostatniego rektora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Mijamy śluzę Piaskową, która jest elementem Śródmiejskiego Węzła Wodnego.
Teraz wędrujemy przez wyspy odrzańskie, gdzie w XI i XII wieku kształtował się Wrocław. Najpierw Kładką Piaskową (wybudowaną w 2003 roku) na wyspę Słodową, a następnie skręcając w lewo, kładką Słodową, mijając po prawej charakterystyczny budynek Hotelu Plaza przy ulicy Drobnera. Pomiędzy wszystkimi czterema wyspami (Piaskową, Słodową, Bielarską oraz Tamka) znajdują się 3 jazy, dwie rynny młyńskie oraz śluza.
Warto zwrócić uwagę na rynny młyńskie – dwa małe jakby kanały pomiędzy wyspami: Słodową a Bielarską. Są to pozostałości po Młynach św. Klary wyburzonych w 1974 roku. Wysadzenie przez saperów budowli odbiło się szerokim echem w opinii publicznej i spotkało się z powszechną krytyką i protestami. Oba młyny pochodziły z XIII wieku - pierwszy z nich - własność zakonu klarysek - wybudowano w 1242 roku, a drugi - franciszkanów św. Jakuba - w 1275. Po pewnym czasie ten drugi również stał się własnością zakonu św. Klary, stąd wzięła się ich nazwa. Po przejściu przez Most Słodowy na Wyspę Młyńską zobaczymy nieczynny już budynek młynów Maria i Feniks. Możemy podziwiać charakterystyczne – łukowo sklepione ceglane wloty do dwóch rynien roboczych.
Patrząc z ostatniej kładki w kierunku Mostu Uniwersyteckiego możemy dostrzec początek rozwidlenia rzeki na Odrę Północną i Południową.
Po opuszczeniu wysp czeka nas najmniej miła część naszej trasy – po przejściu na pasach wjeżdżamy na jezdnie i jedziemy na wprost, w ul. Dubois. Mostem Mieszczańskim wjeżdżamy na Kępę Mieszczańską utworzoną przez wspomniane wcześniej rozwidlenie Odry. Do dyspozycji mamy kawałek ścieżki rowerowej, którą dojeżdżamy do Mostu Dmowskiego. Dalej jadąc ulicą Długą mijamy wiadukt kolejowy i zaraz za stacją transformatorową skręcamy w prawo.
W prawo również kierują znaki na Harcerski Ośrodek Wodny. Po około 500 metrach docieramy do Grobli Kozanowskiej, gdzie skręcamy na lewo. Po drugiej stronie Odry widać Port Miejski wybudowany na przełomie 1896 i 1897. Jak na ówczesne czasy port był bardzo nowoczesny – zajmował powierzchnię 27 ha, posiadał 5 dużych magazynów, place składowe, bocznice kolejowe, dźwigi, suwnice bramowe oraz elewator zbożowy. Magazyn zbożowy powstał w 1900 roku i stanowił później obiekt wzorcowy dla podobnych w całych Niemczech. Węgiel był transportowany do elektrowni za pomocą estakady długości 70 m.
Bardzo malowniczą dróżką jedziemy cały czas prosto, przejeżdżamy pod torami kolejowymi i za nimi, mijając po lewej stronie warsztaty samochodowe, skręcamy w początkowo asfaltową drogą w lewo. Droga następnie skręca w prawo, przekraczamy nieczynne torowiska i w dół zjeżdżamy do parku.
Po dojechaniu do głównej alejki parkowej skręcamy w prawo i jedziemy wzdłuż nasypu. Trasę można skrócić obierając ścieżkę biegnącą przez środek parku. Po około kilometrze dojeżdżamy do skrzyżowania ulicy Białowieskiej i Popowickiej. Skręcamy w prawo i ścieżką rowerową wzdłuż ul. Popowickiej jedziemy do Mostu Milenijnego, którego początek znajduje się w Parku Zachodnim.
Most Milenijny – największa inwestycja mostowa w powojennej historii miasta, wybudowany w latach 2002-2004, łączy osiedla Osobowice i Popowice oraz jest częścią obwodnicy śródmiejskiej. Oryginalna konstrukcja podwieszana (wantowa) podparta jest na dwóch pylonach o wysokości 50 metrów. Most ma prawie kilometr długości i wazy 103 tysiące ton.
Ścieżką rowerową wspinamy się na most i przejeżdżamy przez Odrę. Mijamy po prawej stronie drogowskaz z którego można się dowiedzieć, że do Bieguna Północnego zostało nam tylko 4335 km, a do Sydney 15880 km. Po dojechaniu do ulicy Osobowickiej skręcamy w lewo i przejeżdżamy pod torami kolejowymi. Przyglądają się uważnie możemy spostrzec tu resztki artyleryjskiego blokhauzu kolejowego z lat 90-tych XIX wieku - jedynej tego typu fortyfikacji we Wrocławiu strzegącej przeprawy kolejowej przez rzekę (więcej w opisie trasy Twierdzy Wrocław). Na wysokości cmentarza osobowickiego wjeżdżamy ponownie na nadodrzański wał nad Kanałem Różanka. Przed mostem Osobowickim mijamy śluzę Różanka – wyremontowaną po powodzi w 1997 roku, z ciekawą konstrukcja górnych wrót otwieranych do góry. Przekraczamy na światłach ulicę Bałtycką (musimy się uzbroić w cierpliwość – czerwone światło jest bardzo długie dla pieszych i rowerzystów) i wjeżdżamy na ul. Na Polance.
Na rogu ulicy Na Polance i mostów Trzebnickich mijamy po prawej jeden z trzech zachowanych Miejskich Słupów Granicznych. Sześć takich „Kamieni Stulecia” z wygrawerowanymi czterema polami z herbu Wrocławia zostało ustawionych w 1901 roku na rogatkach, przy głównych kierunkach wylotowych miasta. Miały one uczcić przełom wieków oraz powiększenie się miasta.
My przekraczamy jezdnię, wjeżdżamy na Most Trzebnicki i przed Kanałem Miejskim skręcamy w lewo – w szutrową dróżkę (grobla Pasterska). Kanał został przekopany w latach 1892-97 i przejął część ruchu żeglugowego z węzła śródmiejskiego. Zamknięty od góry wrotami przeciwpowodziowymi, a od dołu śluzą Miejską ma też zadanie ochrony przeciwpowodziowej miasta. Jego znaczenie dla żeglugi znacznie zmalało razem z powstaniem w 1917 roku Współczesnego Kanału Żeglugowego – obecnie jest wykorzystywany głównie przez statki pasażerskie.
Teraz będziemy jechać aż do Mostu Warszawskiego (około 2 km) mając po obu stronach wodę i przejeżdżając pod mostem kolejowym. Mostem Warszawskim, który w 2007 roku został poddany przebudowie (równolegle powstaje druga przeprawa przez rzekę) przekraczamy rzekę i zaraz za nim skręcamy w prawo na Groblę Karłowicko-Rędzińską. Z mostu widać kozłowo-iglicowy Jaz Psie Pole na Starej Odrze. Zbudowany w latach 1892-97 ma za zadanie utrzymanie wysokiego stanu wody w Kanale Miejskim. Jest to unikalny na skale europejską zabytek hydrotechniczny XIX wieku.
W tym miejscu kanały: Powodziowy oraz Żeglugowy łączą się ze Starą Odrą, a Kanał Miejski rozpoczyna swój bieg.
Ścieżką rowerową z betonowej kostki dojedziemy do Mostów Jagiellońskich. Tutaj skręcamy na prawo – za dwoma przęsłami mostu jest przejście pieszo-rowerowe. Po jego przekroczeniu, znowu przejeżdżamy jedne przęsło w kierunku północnym i skręcamy w prawo na groblę Folwarczną. Po lewej mijamy śluzę Zacisze, której jedne z wrót zostały umiejscowione pod mostem. Początkowo jedziemy po betonowych płytach. Po minięciu budynku ze szklaną elewacją droga zamienia się w gruntową aleję dębową. Droga jest bardzo malownicza i dzika. Z lewej strony mamy widok na tereny przemysłowe (3M – czyli dawny Viscoplast, Polifarb, Police) – może nie jest zbyt interesujący, ale czasami można wypatrzyć całkiem ciekawe stare budynki fabryczne.
Z prawej mijamy Kąpielisko Morskie Oko, górkę Kilimandżaro oraz Stadion Olimpijski (opisane w trasie „Wielka Wyspa”). Ciekawostką jest istniejące obok Morskiego Oka pozostałości zwane „Czarna Wodą” po dawnym biegu Odry, która meandrowała od Swojczyc do Zalesia. Do czasu zbudowania kanałów Czarna Woda (Schwarzwasser) była potokiem. Obecnie zachował się podłużny staw wzdłuż ul. Czackiego oraz dwa stawy na Swojczycach – pomiędzy ul. Swojczycką, Miłoszycką oraz Gospodarską.
Po ulewnych deszczach ulica folwarczna będzie bardzo błotnista – wtedy możemy wybrać drugi wariant trasy (jest to część pętli Wielkiej Wyspy) – czyli brukowaną ścieżkę rowerową biegnącą koroną wału przeciwpowodziowego po drugiej stronie kanału (grobli Kanałowej). Po przekroczeniu Mostu Chrobrego (Swojczyckiego) mamy jeszcze 1,5 km gruntowej drogi z częściowo przetrzebiona aleja dębową. 100-letnie drzewa zostały wycięte podczas przebudowy śluzy Bartoszowice, kiedy to droga tą transportowane były nowe wrota.
Na końcu alei dojeżdżamy z powrotem do węzła wodnego Bartoszowice-Opatowice. Po lewej stronie znajduje się komorowa, pociągowa
śluza Bartoszowice podobna do śluz Zacisze i Różanka. To właśnie tutaj zaczyna się Współczesny Szlak Żeglugowy składający się z kolei z dwóch kanałów: Żeglugowego oraz Powodziowego, których funkcje wyznaczają same nazwy. Powstały one w latach 1913-17 jako część projektu przeciwpowodziowego. Podczas budowy kanałów wykorzystano częściowo stare – meandrujące koryto rzeki. Kanały kończą się przy Moście Warszawskim gdzie łączą się ze Starą Odrą. Wjeżdżamy na zielony Most Bartoszowicki zbudowany w latach 1916-17 i zniszczony w czasie wojny. Odbudowany został jako trzyprzęsłowy most stalowy, nitowany o konstrukcji wspornikowej, z kratownicowymi dźwigarami o zmiennej wysokości systemu Gerbera i maszynowniami usytuowanymi na szczytach filarów nurtowych. W latach 90. most został odnowiony – wtedy też uzyskał charakterystyczny kolor. Po jego przejechaniu kierujemy się asfaltową drogą w lewo.
Gdy z zakrętu wyłania się stopień wodny wjeżdżamy na wał i po około 200 metrach dojeżdżamy do Jazu Opatowieckiego, gdzie kończy się nasza wycieczka szlakiem Wrocławskiego Węzła Wodnego.
Opracował: Marcin Jakub Korzonek, Wrocław 2007
Kopiowanie, powielanie i wykorzystywanie do celów komercyjnych
tylko za zgodą Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju
Bibliografia:
- „Encyklopedia Wrocławia” pod redakcją Jana Harasimowicza
- „Wrocław od A do Z” - Zygmunt Antkowiak
- „Wrocławskie Zielone Wyspy – projekt zarządzania zasobami środowiska miejskiego” – pod redakcją Aliny Drapelli-Hermansdorfer
- Encyklopedia internetowa Wikipedia - http://pl.wikipedia.org/
- Portal „Wratislaviae Amici” - http://wroclaw.hydral.com.pl
- Portal „wRower.pl – Rowery od A do Z” - http://www.wRower.pl
|
